Kabul ve Kararlılık Terapisi ve Psikolojik Esneklik ile İlgili Araştırmaların İncelenmesi

Abstract

Bu çalışma ile Kabul ve Kararlılık Terapisi ve psikolojik esneklik ile ilgili Türkiye’de yapılan araştırmaların sistematik analizi hedeflenmiştir. Bu amaçla araştırmacılar tarafından belirlenen anahtar sözcükler, dahil etme ve hariç tutma kriterleri kullanılarak Ulusal Tez Merkezi, Google Scholar, ULAKBİM, Dergipark veri tabanlarından ulaşılan 16 tam metin makale, 21 yüksek lisans, 11 doktora ve 5 tıpta uzmanlık tezi olmak üzere toplam 53 araştırma analize tabi tutulmuştur. Elde edilen bulgulara göre incelenen araştırmaların ağırlıklı olarak tezlerden ve ilişkisel çalışmalardan, örneklemlerin ise yetişkinler ve herhangi bir klinik tanısı bulunmayan bireylerden oluştuğu görülmektedir Kabul ve Kararlılık Terapisi ve psikolojik esneklik ile ilişkisi incelenen araştırmalar içerisinde en fazla ele alınan kavramlar; farkındalık, depresyon, anksiyete, madde kullanımı/bağımlılığı, şema, psikolojik iyi oluş olarak belirlenmiştir. Bulgulara göre psikolojik esneklik; anksiyete, anlam arayışı, duygulardan kaçınma, inkâr, ruminasyon, tükenmişlik, sınav kaygısı, belirsizliğe tahammülsüzlük, aleksitimi, Covid-19 kaygısı ile negatif; yaşam anlamının varlığı, yeterlik algısı, evlilik uyumu, mesleki doyum, psikolojik iyi oluş, otantiklik, yaşam doyumu, uyku kalitesi ile pozitif ilişkilidir. Ayrıca psikolojik esneklik kavramıyla ilgili çalışmalarda ilişkisel, Kabul ve Kararlılık Terapisi ile ilgili çalışmalarda ise deneysel araştırmalar ön planda yer almaktadır. Bulgular doğrultusunda Kabul ve Kararlılık Terapisinin sağaltıcı ve psikolojik esnekliğin ruh sağlığı için koruyucu bir faktör olduğu belirlenmiştir.The aim of this study is to systematically analyze the researches on Acceptance and Commitment Therapy and psychological flexibility in Turkey. For this; by using the keywords, inclusion and exclusion criteria determined by the researchers, total of 53 researches, which including 16 full-text articles, 21 master's, 11 doctoral dissertations and 5 specialty in medicine accessed from National Thesis Center, Google Scholar, ULAKBİM, Dergipark. According to the findings obtained, it is seen that the studies mainly consist of thesis and relational studies, and the samples consist of adults and individuals without any clinical diagnosis. These studies which was examining Acceptance and Commitment Therapy and psychological flexibility, the most discussed notions were awareness, depression, anxiety, substance use/addiction, schema, and psychological well-being. . According to the findings, psychological flexibility was negatively related to anxiety, search for meaning, avoidance of emotions, denial, rumination, burnout, test anxiety, intolerance of uncertainty, alexithymia, Covid-19 anxiety; while positively related to the existence of meaning in life is the perception of competence, marital adjustment, job satisfaction, psychological well-being, authenticity, life satisfaction, and sleep quality. In addition, relational researches were highlighted of studies on the notion of psychological flexibility, and experimental studies were highlighted of studies on Acceptance and Commitment Therapy. Results indicate, Acceptance and Commitment Therapy was a therapeutic and psychological flexibility wass a protective factor for mental health.