İran’da Siyasal Ekoller Üzerine Bir Değerlendirme

Abstract

1979 Devrimi sonrasında İran’a hâkim olan İslami ideoloji ülkenin siyasal sistemini de bütünüyle dönüştürdü. 2500 yıllık monarşi rejiminin lağvedilen kurumlarının yerine Şeriata dayalı yeni kurumlar getirildi. Geçici Hükümet döneminde yaşanan görece özgürlük ortamından kısa süre sonra, Velayet-i Fakih doktrini ve idealizm felsefesi temelinde şekillenen jakobenist İslamcılık, devrim sürecinin sürükleyicisi olan birçok siyasi akımı sistemden tasfiye etti. İslami ideolojinin faklı söylemleri de Devrim Lideri’nin iktidarında yönetimden uzaklaştırıldı. Humeyni’nin ardından sistemi idealizmin açmazlarından kurtarma söyleminde olan pragmatistler, statüko yanlısı muhafazakâr kesimden ayrışarak reformistlerle ittifaka girdi. Günümüze değin bu temelde Muhafazakârlar ve Reformistler etrafında şekillenen siyasal sisteme, mevcut dönemde Ilımlılar olarak tanımlanan yeni bir akım eklemlenmiş durumdadır. Bu makalede Reformistler, Muhafazakârlar ve Ilımlılar bloğu tarafından oluşturulan siyasal ortam ve bu ortamı meydana getiren koşullar analiz edilmiştir.After the 1979 Revolution, the Islamic ideology that dominated Iran transformed the country's political system completely. New institutions based on Shariah replaced the abolished institutions of the 2500 year old monarchy regime. Shortly after the relative freedom environment during the Provisional Government, the jakobenist Islamism, which was shaped based on the Velayat-i Faqih doctrine and the philosophy of idealism, eliminated many political movements that led the process to the revolution from the system. The different discourses of Islamic ideology were removed from the government under the leadership of the Revolutionary Leader. Following Khomeini, the pragmatists, who were in the rhetoric of saving the system from the impasse of idealism, allied with the reformists by separating them from the conservative pro-status quo. To this day, the political system, which has been shaped around the Conservatives and the Reformists, has been attached to a new trend which is defined as the moderates in the current period. In this article, the political environment created by the Reformists, Conservatives and Moderate bloc and the conditions that constitute this environment are analyzed.