Endüstri Mirası Yapıların Yeniden İşlevlendirilmesi: Üç Farklı Tütün Fabrikasının Dönüşümü

Abstract

Yapılar kendilerine tanımlanan işleve hizmet etmek ve kullanıcıların ihtiyaçlarına cevap verebilmek için tasarlanır ve inşa edilirler. Bazı yapılar zamanla değişen teknolojik, sosyo-ekonomik ve kültürel sebeplerden ötürü ihtiyaçlara cevap veremeyebilir, işlevlerini yitirebilirler. Kullanılamaz hale gelen bu yapılar terk edilir ve duruma göre yıkılabilir, korunabilir veya yeniden işlevlendirilebilirler. Endüstri mirasları da diğer pek çok tarihi yapı gibi zamanla değişen toplumsal, ekonomik ve teknolojik sebeplerle terk edilirler. Günümüzde genellikle kentin önemli ve değerli alanlarında konumlanan bu yapıların korunması, kendi zamanının üretim teknolojisini, ekonomik, toplumsal, politik ve sosyo-kültürel yapısını yansıttığı için de önemlidir. Ancak diğer tarihi yapılardan farklı olan bazı yapısal özellikleri, endüstri yapılarının yeniden işlevlendirmedeki önemini artırmaktadır. İşlevleri gereği geniş açıklıklı ve büyük mekanlara sahip olmaları, iç mekânda yapılabilecek değişikliklerde esneklik sağlamaktadır. Aynı zamanda bu büyüklükteki yapıların maliyetleri de büyük olduğu için, yıkılması veya sadece restore edilip korunması yerine yeniden işlevlendirilmesi, ekonomik ve çevresel kazançlar sağlar. Yeniden işlevlendirilen endüstri miraslarına dünyadan ve Türkiye’den pek çok örnek gösterilebilir. Bu çalışmada, Avrupa’nın ilk tütün fabrikalarından olan Sevilla Tütün Fabrikası ile Türkiye’nin ilk tütün fabrikalarından olan, aynı dönemde, farklı bölgelerde inşa edilmiş Cibali Tütün Fabrikası ve Samsun Tütün Fabrikası’nın yeniden işlevlendirilmeleri konu kapsamında incelenmiştir.