TÜRKİYE TOPONİMİ ÇALIŞMALARINDA SEMANTİK TASNİF SORUNU ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Abstract

Adbilim, genellikle her dilde özel ad olarak kabul edilen ögeler üzerinde duran ve bu özel adları köken bilgisi, tarihsel gelişim, dil ve kültür açısından inceleyen bilim dalıdır. Adbilimin bir alt dalı olan “toponimi” ise, yerleşme merkezleri ya da yeryüzündeki herhangi bir fiziki özelliğe verilen adları anlam, oluşum, köken ve dağılış açısından ele alınmasıdır. Yer/yerleşme adları sadece belirli mevkileri ifade eden birer isim olmaktan öte; tarih, arkeoloji, folklor, coğrafya, jeoloji, botanik, antropoloji, sosyoloji ve benzer diğer bilimlerin de ilgi alanına girmektedir. Toponimi temelde bir adı konu almasından dolayı dilbilimin, taşıdığı tarihi birikim sebebiyle tarihin, doğal ve beşeri ortamın izlerini taşıması sebebiyle de coğrafyanın araştırma alanı içine dâhil edilmektedir. Dünyada 19. yüzyılda ortaya çıkan toponimi çalışmaları Türkiye’de Cumhuriyet’in ilk yıllarından itibaren kendini göstermeye başlamıştır. O zamandan bu yana hem yurt dışında hem de ülkemizde yapılan çalışmalara bakıldığında semantik açıdan toponimlerin çeşitli şekillerde sınıflandırıldığı görülür. Yapılan tasnifler incelendiğinde çalışmaların bir kısmında bazı eksiklikler olduğu dikkati çeker. Bu noktadan hareketle, elinizdeki çalışmada hem yurt dışında hem de Türkiye’de yapılan tasnif çalışmaları titiz bir eleştiri süzgecinden geçirilerek değerlendirilmeye çalışılmıştır. Toponimi çalışmalarının yurt dışında daha erken dönemlerde başladıkları dolayısıyla bu alanda daha önde olduklarını dikkate alarak; çeşitli değerlendirmeler yapılmış ve özellikle son dönemde yapılan tasniflerden yola çıkarak Türkiye toponimisi için bir tasnif denemesi ileri sürülmüştür.Onomatology is a discipline, focuses on the elements that are generally accepted as proper names in every language and examines these names as origins, historical development, language and culture. "Toponym", a sub-branch of onomatology, is the study of names given to place and settlements as meaning, formation, origin and distribution. Toponyms are more than names expressing locations; are also of interest to history, archeology, geography, geology, anthropology, sociology and etc. Since it basically about a name, it’s included in linguistics and included in history for its historical background and also included in the field of geography due to the traces of natural and human environment. Toponymy studies, appeared in 19th century in the world, has occured since Republic's early years in Turkey. Considering the studies both abroad and in Turkey thenceforward, it’s seen that the toponyms are classified in various ways semantically. When the classifications are examined, it’s noteworthy that there are some deficiencies in some studies. Thus, classification studies, made both in Turkey and abroad, tried to evaluate exactly. Considering that toponym studies started abroad earlier, they’re lead the field; evaluations have been made especially on the basis of recent study, a classification-model has been proposed for Turkey toponymy.