The textile industry at Krsevica (Southeast Serbia) in the fourth-third centuries B.C.

Abstract

The site of Kale at Krsevica, with significant remains of a settlement dating to the late Classical and early Hellenistic periods, has yielded, in addition to other finds, more than a thousand loom weights, spindle whorls and spools of which 1038 pieces are typologically classified. This material provides evidence for the craft of weaving in the settlement in the fourth and early third centuries B.C.Na ovom lokalitetu nedaleko od Bujanovca tokom istrazivanja 2001-2006. godine otkriveni su znacajni ostaci naselja s kraja klasicnog i pocetka helenisticnog perioda. Pored mnogobrojnih nalaza, koji pripadaju IV i prvim decenijama III veka pre n.e, otkriveno je preko hiljadu celih i fragmentovanih tkackih tegova, prsljenaka i kalemova od kojih je obradjeno 1038 bolje ocuvanih i karakteristicnih primeraka. Ovom broju treba prikljuciti i tridesetak komada iz Narodnog muzeja u Vranju koji su prikupljeni i objavljeni posle prvih iskopavanja u Krsevici 1966. godine. Osnovne tipoloske odlike ovog materijala odnose se na 314 tegova u obliku piramide (tip A - 35%; Cl. 1; T. I-III), tri tega u obliku kupe (T. IV. 35-37), 432 ovalna tega u obliku violine (tip B - 48%; Sl. 2; T. IV. 38-47 V) i 149 diskoidnih tegova (tip C - 17%; Sl. 3; T. VI; VII. 72-76). Prsljenci korisceni za predju zastupljeni su sa samo 22 primerka (Sl. 4; T. VII. 77-85) a 118 komada odnosi se na kalemove koji su imali siroku primenu, ali se cesto objavljuju zajedno sa ovom vrstom nalaza (Sl. 5; T. VII. 86). Na izvesnom broju tegova nalaze se oznake ili zigovi urezani ili utisnuti u meku glinu koji su predstavljali "zastitne znake ", dokaze o vlasnistvu, ili su imali dekorativnu ulogu. Prilikom iskopavanja u Krsevici tegovi su otkriveni u skoro svim sondama, ali osim manjih koncentracija za sada nisu otkrivene vece grupe koje bi mogle da se odnose na objekte sa radnim prostorom, ili radionicama. Prema stratigrafskim podacima najvise ovih nalaza potice iz gornjih slojeva. Po svemu sudeci od kraja IV veka pre n.e., pored znacajnih gradjevinskih poduhvata, prosperitet naselja ogledao se i u porastu stanovnistva, pa shodno tome u vecem intenzitetu tkacke delatnosti. O tome pored velikog broja tegova, dosta govore i paleozooloske analize. Pokazalo se da posle goveceta najzastupljeniju vrstu cine ovce, a vuna je u ovom slucaju predstavljala jednu od osnovnih sirovina. Ne ulazeci u problematiku ove specificne delatnosti, kao ilustraciju navodimo samo dva primera. To su piramidalni tegovi i vertikalni razboj iz kasnog bronzanog doba koji je rekonstruisan prema rezultatima arheoloskih iskopavanja na jednom lokalitetu u severnoj Nemackoj (Sl. 8). Drugi primer je aticka vaza iz VI veka pre n.e. sa poznatom scenom gde zene, ili devojke rade na razboju, sto zivo odslikava intimnu atmosferu grckog porodicnog domacinstva (Sl. 9). Slicnosti su ocigledne, a tegovi i ostali pribor, ukljucujuci i razboj, bili su uobicajena pojava na svim vecim naseljima gde su se obicno devojke i zene bavile tkanjem. Materijal iz Krsevice ima brojne analogije sa lokalitetima iz Bugarske i Makedonije, ali se sa sve vecim brojem nalaza stice utisak da pored piramidalnih tegova, koji se srecu na daleko sirem mediteranskom prostoru, ovalni tegovi u obliku violine postaju karakteristika severnoegejskih, i posebno trackih, makedonskih i peonskih oblasti. Tako su dolinama Vardara, Strume i dalje sve do Krsevice stizali ljudi i roba, gde se potom izradjivao ne samo tkacki pribor, vec i daleko brojnija i znacajnija lokalna "helenizirana" keramika. O znacaju ovog za sada jedinstvenog naselja u dolini Juzne Morave, koje je odrzavalo bliske kontakte sa Egejom, pored drugih nalaza svedoce i razvijene delatnosti poput grncarstva i tkackog zanata koji su u IV i pocetkom III veka pre n.e., u najmanju ruku zadovoljavale osnovne potrebe stanovnistva.