Mülteci Sorunu ve 1951 Mültecilerin Hukuki Durumuna İlişkin Sözleşme: Siyasi Gerçeklik ve Normatif Düzen İkilemi

Abstract

İnsanlık, 2. Dünya Savaşı’ndan bu yana yaşanan en ciddi mülteci sorunu ile karşı karşıyadır. Sorunun ciddiyetine karşın devletlerin mülteci sorununa ilişkin politikaları, 1951 Sözleşmesi’nde amaçlandığının aksine mültecilerin korunması ve sorumluluk paylaşımı mekanizmasından oldukça uzaktır. Sadece 5 ülke tek başına dünyadaki mültecilerin %33’üne ev sahipliği yapmakta, her 10 mülteciden 9’u gelişmekte olan devletlerde bulunmakta ve mültecilerin %1’i dahi üçüncü bir ülkeye yerleştirme ve yerel bütünleşme kalıcı çözümlerine erişememektedir. Mevcut literatür genel olarak bu krizin nedenlerine odaklanırken; bu çalışma uluslararası bir rejimin ve bağlayıcı bir sözleşmenin kurduğu normatif bir düzenin varlığına rağmen, taraf devletlerin mülteci sorununa yönelik politikalarını nasıl hâlâ kendi davranışlarına, isteklerine ve çıkarlarına göre şekillendirebildiklerini sorgulamaktadır. Çalışma; bu soruyu 1951 Sözleşmesi’ni mülteci tanımı, uluslararası koruma ve sorumluluk paylaşımı açısından inceleyerek cevaplamaya çalışmaktadır. Çalışmaya göre Sözleşme, muğlâk ve göreceli ifadelere sahip yapısı ile taraf devletlere mülteci sorunuyla ilgili politikalarını siyasi gerçekliklere göre şekillendirebilme imkânı sunarak günümüzde yaşanan krize olanak tanımaktadır.