"'n Tyd van oorvloed;'n tyd van skaarste": Utopiese en distopiese impulse in Lien Botha se Wonderboom

Abstract

In her debut novel, Wonderboom (2015), Lien Botha embraces established novelistic traditions such as the travel narrative and literary dystopia, but at the same time she succeeds in working within these genre boundaries in an innovative and expanding manner. Unlike many dystopian novels that have appeared in Afrikaans over the last three decades or so, Wonderboom is not dominated by a pessimistic or fatalistic attitude. The novel rather articulates the optimistic belief that things can be different from the bleak outlook portrayed at narrative level, despite the process of undoing that is present at the structural and content levels. Wonderboom (2015), Lien Botha se debuutroman, speel soos Eben Venter se Horrelpoot (2006) en Deon Meyer se Koors (2016), in 'n postapokaliptiese Suid-Afrika af, met die gevolg dat dit teen die agtergrond van distopiese toekomsliteratuur in Afrikaans gelees kan word, maar dan as welkome vroulike bydrae tot 'n genre wat die afgelope paar jaar deur manskrywers gedomineer is. Barendse (2013:76) wys daarop dat hoewel hedendaagse internasionale distopiese literatuur 'n sterk feministiese inslag vertoon, die toekomsromans wat sedert die 1990's in Afrikaans verskyn het, almal geskryf is "deur wit Afrikaanse manlike skrywers" en almal "wit manlike hoofkarakters" bevat. Met Wonderboom sluit Botha by tekste aan wat eerder onder die noemer "kritiese distopieë" as "klassieke distopieë" tuisgebring kan word. Volgens Mohr (2005:10) behoort hierdie tekste tot die eiesoortige genre wat sy "grensoor-skrydende utopiese distopieë" noem, aangesien dit bepaalde utopiese elemente by die oorwegend distopiese vertelling inkorporeer en die binêre logika van die klassieke distopie bevraagteken, ondermyn en oorstyg. In hierdie artikel word daar, in die lig van bogenoemde, ondersoek ingestel na die wyses waarop Wonderboom die konvensies van die sogenaamde klassieke distopie bevestig, maar terselfdertyd ook aan die hand van utopiese perspektiewe uitdaag en op grensoorskrydende wyse ondermyn.