SOSYAL OLARAK İNŞA EDİLMİŞ MODERN ANNELİK SÖYLEMİ İÇERİSİNDE BİR ASMA KAT SÜTANNE GELENEĞİ

Abstract

Toplumsal değişme ve toplumsal cinsiyet tartışmalarının, ilkel aile modelinin anaerkil özellikler taşıdığı noktasında birleştiği söylenebilir. Ataerkil rejime geçişin ise üretim ilişkilerinin yarattığı yeni işbölümü ile mümkün olduğu düşünülmektedir. Toplumsal cinsiyet eşitsizliği açısından kadının konumu, ataerkil düzen içerisinde yeni katmanlar oluşturarak bugünkü problemli çerçevesine ulaşmıştır. Bu dönüşüm süreci içinde kadının bir anne olarak tanımlanma biçimleri de farklılıklar göstermiştir. Tarihsel kayıtlar, annelik olgusunun günümüzdeki haliyle kutsiyet içeren anlamlar taşımadığına dair ipuçları ile doludur. Annenin durumu, toplumsal sınıflarla ilişkisi ölçüsünde avantaj ve dezavantajlar içerdiği kadar Ortaçağ Avrupası’nda olduğu gibi görev ve sorumluluk çerçevesinin daha esnek olduğu genel bir algıya da işaret etmiştir. Bugün anne olmanın en temel yükümlülüğü olarak görülen emzirme süreci, tarih boyunca farklı alternatifler yoluyla hayat bulmuştur. Biberonla besleme, doğrudan bir hayvanın memesinden besleme gibi farklı seçenekler oldukça eski çözümler olarak karşımıza çıkarken bunlar arasında en bilineni sütannelik müessesesi olmuştur. Sütanne geleneğinin, temel olarak annenin ölümü ya da yetersiz süt üretimini ikame etmek üzere ortaya çıktığı tahmin edilse de bilinen birçok örnekte bu müssesenin keyfi bir tercih olarak genellikle üst tabaka ailelerinde kullanıldığı görülmektedir. Bu örneklerde sütannelik, süt ihtiyacını karşılamanın yanı sıra bebek bakımı ve rehberliği şeklinde değerlendirilmiştir. Ortaçağ Avrupası’nda ise soylu veya varlıklı annelerin emzirmesinin ayıp karşılandığı ve bu ailelerin bebeklerinin doğar doğmaz bir sütanneye gönderildiği gözlenmiştir. Söz konusu deneyimler, günümüzde doğayla eş özelliklerle tanımlanan ve yerine getirdiği işlev açısından kutsal görülen ve tüm bu özelliklerinin yine doğa tarafından verilmiş annelik dürtüsüyle mümkün olduğunu ifade eden annelik söylemiyle uyumsuzluk göstermektedir. O halde sütanne geleneğinin tarihte birçok benzer örneğinin belgelendiği kullanım biçimleri münferit örnekleri mi yansıtmaktadır yoksa bu örnekleri  anomali olarak algılamamamıza olanak veren çağdaş annelik söylemi yeniden mi değerlendirilmelidir? Bu çalışma, annelik olgusunun tarihsel görünümlerinden ve sütannelik geleneğinin tarihsel örneklerinden yola çıkarak 18.yüzyıldan başlayarak etkisini giderek arttırmış olan modern annelik söyleminin temel saiklerini tartışmayı amaçlamaktadır.