SİNEMA-KENT İLİŞKİSİNDE İSTANBUL: İLK YILLARINDAN BUGÜNE TÜRK SİNEMASI’NDA İSTANBUL’UN GÖRÜNÜMÜ

Abstract

İstanbul, Türk Sineması’nın doğal fonu ve toplumsal dönüşümlerin göstergesi olarak başlangıcından itibaren sinemaya ev sahipliği yapmaktadır. 1900’lerin başından itibaren sinemanın geçirdiği dönemler boyunca, topluma tutulan bir ayna olarak nitelendirilebilecek olan İstanbul’un sunumu zaman içinde değişime uğramıştır. Sinemada yakın zamana kadar tarihi, kültürel, coğrafi ve oryantalist imgeler çerçevesinde konumlandırılan İstanbul’un tasvir edilme biçimi; toplumsal yaşamdaki değişim, göç, kentleşememe sonucu taşralaşma, gelir dağılımının tüm sosyal kesimlere eşit yansımaması gibi faktörlerin etkisiyle, değişen dönemlerde farklılıklar göstermektedir. Türk Sineması’nın başlangıcından bugüne kadar değişerek gelen bu süreç, çalışmada üç dönem halinde ele alınmıştır. Sinema bir yanıyla toplumsal olanı aktaran bir sanattır. Bu nedenle, bireye odaklanan bir anlatıda dahi toplumun göstergeleri yer almaktadır. Türk Sineması’nda İstanbul’un görünüş biçimini inceleyen bu çalışma, sinemanın başlangıcından bu yana çok sayıda filmle kenti incelerken, sinemanın toplumsal yaşamdaki değişimi nasıl gördüğünü ve yansıttığını da ortaya koymaktadır. Sinemanın, -filme konu olan- mekân bağlamında kente bağımlı oluşu, kent ve sinema ilişkisinde paradoksal bir döngü kurmaktadır. Aynı döngü, kentin, toplumsal değişimlerin ve bireyin temsilinde sinemaya işlev yüklemektedir. Çalışma yöntem olarak, İstanbul imgesinin sinemadaki temsilinde toplumla beraber yaşanan bu dönüşümü, söz konusu dönemlere dair İstanbul’u yansıtan örnek filmlerin kesitsel karşılaştırmalı betimsel bir analiziyle ortaya koyacaktır.