O wykładnikach miary w polszczyźnie

Abstract

W artykule ukazano, w jaki sposób użytkownicy polszczyzny określają ilość/wielkość obiektów i zjawisk. Stwierdzono, że wykorzystują do tego celu bogaty zasób jednostek miary, które są swoistym wynalazkiem myśli ludzkiej wynikającym z potrzeby wyrażania ilościowych aspektów istnienia świata. W zależności od natury mierzonych bytów, zastosowanych sposobów mierzenia oraz realizowanych potrzeb poznawczych i intencji komunikacyjnych ludzie operują różnymi miarami. Są wśród nich zarówno tzw. konwencjonalne jednostki miary – o ściśle określonej wartości, służące do pomiaru określonej wielkości (np. sekunda do pomiaru czasu), stosowane w komunikacji przede wszystkim profesjonalnej (często międzynarodowej); jak też tzw. niekonwencjonalne jednostki miary – o mało precyzyjnej (z naukowego punktu widzenia) wartości, powszechnie używane do określania różnorodnych parametrów rzeczywistości, np. nazwy części ciała (garść orzechów), nazwy pojemników i opakowań (kubek herbaty, tubka farby), nazwy jednostek materii (główka kapusty, kromka chleba), nazwy części (kawałek mięsa), nazwy zbiorów (góra kamieni). Oba typy jednostek miary stanowią zbiór otwarty – powiększaniu ich zasobów sprzyjają zarówno procesy językowe (np. derywacji semantycznej i słowotwórczej), jak i pozajęzykowej (intensywny rozwój nauki i techniki, który prowadzi do zwiększania stopnia specjalizacji pomiarów).