De Kontroleur G.K. Van Hogendorp (1844–1879): Een Enthousiast Statisticus

Abstract

Hoe verscheiden de bestuurlijke regelingen op Java in het midden van de vorige eeuw ook waren, veel daarvan was te brengen onder één noemer. De term cultuurstelsel gaf die eenheid goed weer. Toch zouden velen liever niet willen spreken van een stelsel. Meer dan om een systeem immers ging het om een bestuurlijke traditie, een traditie die in de gewesten op Java diep wortel had geschoten. Het waren dan ook niet alleen de cultuurprocenten, die de band vormden tussen cultuurstelsel en koloniaal apparaat. Beide behoorden tot één structuur. En zo betekenden de politieke veranderingen en aanpassingen in de jaren zestig en zeventig van de negentiende eeuw niet alleen het einde van het cultuurstelsel, maar, naar mijn mening, ook het begin van een periode van desoriëntatie voor het in de traditie van dat cultuurstelsel gevormde koloniale bestuursapparaat. Van het bestuur op Java werd nu gevraagd de nieuwe politieke beginselen te vertalen in nieuwe bestuurlijke formules, in een vast beleid op aile niveaus. Dat was een zware uitdaging. Het heeft tientallen jaren geduurd voordat zich iets als een nieuwe koloniale traditie had gevormd.