Historical picture of development of early iron age in the Serbian Danube basin

Abstract

The paper offers a historical survey of the development of Early Iron Age cultures in Danubian Serbia, its characteristics, relations with contemporary cultures of the Pannonian Plain, the Balkans, Carpathian Romania (Transylvania) and the Romanian Banat. It describes the genesis of individual cultures, their styles, typological features and interrelationships. Danubian Serbia is seen as a contact zone reflecting influences of the Central European Urnenfelder culture on the one hand, and those of the Gornea-Kalakaca and the Bosut-Basarabi complex on the other. The latter?s penetration into the central Balkans south of the Sava and Danube rivers has been registered in the Morava valley, eastern Serbia north-western Bulgaria and as far south as northern Macedonia. The terminal Early Iron Age is marked by the occurrence of Scythian finds in the southern Banat, Backa or around the confluence of the Sava and the Danube (e.g. Ritopek), and by representative finds of the Srem group in Srem and around the confluence of the Tisa and Danube rivers. The powerful penetration of Celtic tribes from Central Europe into the southern Pannonian Plain marked the end of the Early Iron Age.Hronoloska granica izmedju bronzanog i starijeg gvozdenog doba uocljiva je na nalazistima u srpskom Podunavlju, posebno u Sremu, juznom Banatu pa i u vecem delu zapadne Rumunije, na prelazu II u I milenij pre n. e. To je teritorijalno jako rasprostranjena Belegis II - Gava kultura koju prati veliki kompleks ostava Ha A1-A2 perioda i brojne nekropole i nalazista sa crnoglacanom keramikom koja, narocito u finalnoj fazi, dozivljava najvisi domet (girland motivi, izuzetan kvalitet izrada posuda, maksimalno uglacana crna povrsina). Prestankom upotrebe ove vrste keremike zapocinje stvaranja novog, rasprostranjenog kulturnog kompleksa cija je keramika ukrasavana pecatnim motivima, spiralama i "S" motivima. Nalazi ove vrste su redji na istocno-alpskom prostoru (u Sloveniji, istocnoj Austriji), a znatno cesci na nalazistima u srpskom i rumunskom Podunavlju i severozapadnoj Bugarskoj. Nazvan je Bosut-Basarabi kompleks po dva dobro istrazena nalazista: Bosut viseslojno nalaziste u istocnom Sremu i Basarabi - velika nekropola u Olteniji (Rumunija). Vremenski traje, ukljucujuci njegovu ranu fazu (Kalakaca-Gornea), od pocetka pa do sredine I milenija, kada na prostoru Vojvodine i neposredno uz Dunav na jugu dolazi do kratkotrajnog prodora skitskih plemena (nalazi iz okoline Vrsca, sa nekropole kod Doroslova, iz okoline Beograda - Ritopek, nalazi sa podrucja Djerdapa kao sto su ukrasi iz Baraca). Nalazi koji se u literaturi pominju juzno od Dunava (Zlotska pecina ili Atenica kod Cacka) mogli su da dospeju i kao predmeti trgovine izmedju skitskih i paleobalkanskih plemena. Bez obzira sto je prodor skitskih plemena kratko trajao, on je bio nesumnjivo presudan za dublje promene koje su dovele najpre do nestanka Bosut-Basarabi kompleksa, zatim do kratkotrajne pojave sremske grupe (koju izmedju ostalih nalaza ilustruje i curuska ostava) i prvog talasa prodora keltskih plemena iz srednje Evrope u juznu Panoniju i srpsko Podunavlje. Stabilizacija Kelta pripada nesto mladjem vremenu, pocetak III veka pre n. e., posle njihovog poraza kod Delfa 279. godine, kada se vracaju na sever i u srpskom Podunavlju osnivaju brojna naselja. U antickim izvorima oni su zabelezeni kao Skordisci, koji su u Sremu i juzno od Dunava u severnoj Srbiji osnovali svoju drzavu.