Suriye ve Irak Örnekleri Üzerinden Türkiye-İran İlişkileri: İşbirliği mi Rekabet mi?

Abstract

2011’de halk gösterileri şeklinde başlayan ve kısa sürede iç savaşa evrilen Suriye krizi başladığı günden bu güne Türkiye-İran ilişkilerinde en önemli sorun haline gelmiştir. İki ülkenin tamamen farklı hedeflere yönelik politikalar izlemeleri ve iç savaşın hem kendileri hem de bölge açısından oluşturduğu zararların bilincinde hareket etmemeleri, krizin derinleşmesine yol açmıştır. Oluşan güç boşluğu ise soruna ABD ve Rusya gibi bölge dışı aktörlerin müdahalesine zemin hazırlamış ve iç savaş çok aktörlü bir krize dönüşmüştür. 2017 yılında başlayan Türkiye ve İran ilişkilerinde yumuşama döneminin nedenlerden biri Suriye krizinin çıkmaza girmesi olmuştur. Bir diğer neden ise 2017 yılında Irak Kürt Bölgesel Yönetimi tarafından düzenlenen bağımsızlık referandumudur. Suriye örneğinin aksine, durumun kendileri için oluşturduğu ortak tehdidin farkına erken varan Türkiye ve İran, bu meselede ortak hareket etmeyi başarabilmişlerdir. Diğer sebeplerin yanında, iki önemli bölgesel güç olan Türkiye ve İran’ın ortak tutumu ve kararlılığıyla referandum sonuçları askıya alınmıştır. Bu iki örnek olay da; tek başlarına oyun kurucu rolüne sahip olmasalar da ortak hareket etmeleri durumunda iki ülkenin, bölgeyi doğrudan etkileyecek olaylarda etkin rol oynayabileceklerini göstermektedir. Bölgede yaşanan krizlerin her iki ülke için de oluşturduğu zararlara bakıldığında rasyonel olan davranış da ortak hareket etmeleridir.Started as a civilian protest in 2011 and evolved into civil war in a short time, Syrian crisis has become the primacy issue on Turkey Iran relations. Pursuing the policies that aimed completely different objectives and acting as not aware of damages that civil war had caused both themselves and the region deepened the crisis. Power vacuum set grounds to interference of non-regional actors such as the USA and Russia, the crisis has turned into a multi-agency conflict. One of the reason of detente period of Turkey Iran relations in 2017 was Syrian crisis that stuck into dead end. And the other reason of detente was Independence Referendum in Kurdish region in Iraq. Unlike the example in Syria, Turkey and Iran has been aware of the danger of referendum and acted against it. Among other reasons, joint position and determination of Turkey and Iran as the main regional powers against it has resulted as failure of the referendum. These two cases show that although they do not have a playmaker role on their own, Turkey and Iran will be able toplay an active role in events that directly affect the region if they act jointly. When looking the damages that the crisis in the region has created, cooperation is the rational behavior for both states.