Ulus, Uluslaşma ve Devlet: Bir Modern Kavram Olarak Ulus Devlet

Abstract

Son üç yüz yıldır ulus devletler uluslararası sistemin kurucu unsuru ve oyuncusu konumundadır.İmparatorluklar çağının sona ermesi ile beraber art arda gelen devrimler (Fransız Devrimi ve SanayiDevrimi) beraberinde yeni bir devlet örgütlenmesini getirmiştir. Böylece toplumsal ve siyasal hayatınoluşumu ve gelişimi ulus devletler üzerinden şekillenmiş ve bu oluşma durumunun felsefi arka planınımilliyetçi ideoloji doldurmuştur. Milliyetçi söylem ile şekillenen bu yeni devlet biçimi beraberinde birulus olma durumunu ve bu ulusa uygun insanın inşasını da getirmiştir. Bu çerçevede çalışma ulus devletyapısını Avrupa’da (ve daha sonra tüm Dünya’da) ortaya çıkaran süreçleri farklı düşünürlerin tezlerinikarşılaştırarak açıklamayı amaçlamaktadır. Bu kapsamda çalışmada, milliyetçilik – ulus devlet ilişkisitarihsel bir perspektifle ele alınılacak ve ulus devletin oluşumunda rol alan farklı içsel ve dışsal faktörlerirdelenecektir. Bu çerçeve ulus devletin ortaya çıkışını açıklayan teoriler dört başlıkta sınıflandırılarak(ekonomik, inşacı, sosyo-kültürel ve askeri temelli) karşılaştırmalı bir şekilde incelenecek. İlk olarakImmanuel Wallerstein ve Etienne Balibar’ın başını çektiği ekonomik temelli milliyetçilik teorisi elealınacak olup milliyetçiliğin, sosyalist ideolojilerin “ezilenlerin temsilcisi” rolünü özellikle ÜçüncüDünya’da nasıl devraldığını ve bu ülkelerin ulus devlet kurma süreçlerindeki rolüne değinilecektir. Dahasonra modernleşmenin bağımlı değişkeni olarak “inşacı” yaklaşımın milliyetçilik – ulus devlet ilişkisiperspektifi, Ernest Gellner ve Benedict Anderson başta olmak üzere icat edilen milletler ve/veya hayaledilen cemiyetler olarak ulus devletlerin nasıl kurgulandığına ilişkin tezler incelenecektir. Üçüncü biryaklaşım olarak ise Stein Rokkan’ın temsil ettiği sosyo-kültürel etmenlerin ulus devletin oluşumundakietkisi araştırılacaktır. Bu araştırmada state formation süreci Rokkan’ın kavramlaştırması üzerindensunulacaktır. Yine Antony Giddens ve Hagen Schulze’nin yaklaşımları da bu başlık altında açıklanacaktır.Modern devletin oluşum sürecinin en önemli unsurlarından birini askeri (ordu) ve bu bağlamdaki savaşpratikleri oluşturmaktadır. Savaşlar ve güvenlik politikaları, modern ulus devletin kurulmasında, iktidarınmerkezileştirilmesinde ve kurumsallaşmasında belirleyici bir role sahip olmuştur. Bu çerçevede özellikleCharles Tilly’nin savaş ile ulus devlet arasında kurduğu ilişkide kullandığı “zor”, “sermaye” ve “zorlaştırılmışsermaye” kavramları incelenerek Avrupa milletlerinin ulus devletler halini alması sürecinde askerisüreçlerin etkisi incelenecektir. Çalışma; ulus devlet – milliyetçilik ilişkisinde bu dört farklı yaklaşımıntezlerini karşılaştırarak bu yaklaşımların üstünlük ve zayıflıklarını sunacak; Diğer taraftan ulus devletiortaya çıkaran süreçlerin etki boyutunu da ele alacak; Son aşamada ise askeri temelli yaklaşımın diğeryaklaşımlara göre ulus devletin oluşumunu açıklamada sunduğu avantajlara yer verecektir.