Bir Karaçam Kökünün Anatomisi: Heyelan İzleri*

Abstract

Yıllık halka tarihlendirme bilimi olarak dendrokronoloji, fiziksel çevre ve kültürel alanlarda zamansal ve mekânsal süreçlerin analiz edilmesinde yanılma payı oldukça düşük olan ve yıllık çözünürlükte bilgi sunan önemli bir araç olarak kabul edilmektedir. Bu bilim dalının jeomorfolojik olay ve olgularla ilişkili alt dalına da dendrojeomorfoloji adı verilmiştir. Jeomorfolojik olay yeri ve yakın çevresinde bulunan ağaç ve diğer odunsu bitkilerde gerçekleştirilen yıllık halka analizleri, jeomorfolojinin birçok alanı için aydınlatıcı bilgi sunabilmektedir. Oluşum tarihleri bilinmeyen heyelanlar başta olmak üzere, kaya ve taş yuvarlanmaları, enkaz ve çamur akışları, ani seller, çığlar, toprak erozyonu ve kumul hareketleri gibi fiziki coğrafyayı ilgilendiren birçok olgunun yaşlandırılmasında, ilgili jeomorfolojik olaydan etkilenen ve zarar gören ağaçların yıllık halka kronolojileri ve yıllık halka anatomisine ilişkin bilgiler kullanılmaktadır. Bu makalede Bartın Akörensöküler Köyü’nde 2012 yılında meydana gelen heyelan sahasında bulunan bir karaçamın açığa çıkan kökü anatomik yönden incelenmiştir. Heyelan sonrası dönemde yıllık halka genişlikleri ile birlikte yaz odunu genişliği de artmış, ancak traheid çapları ortalama % 45 oranında azalmıştır. Bu sonuçlar ilgili referanslar temelinde beklenen sonuçlardır. Bununla birlikte açığa çıkan kökte heyelanla oluşmuş mikro-yaraların tetiklediği dişli yıllık halkalar da (indented rings) olay zamanına işaret etmektedir.