Yapay Zekâ ve Özgür İrade: Yapay Özgür İradenin İmkânı

Abstract

Yapay zekâ çalışmalarının nihai amacı insan zihnini bütünüyle yapay bir sistemde yeniden inşa etmektir. İnsan zihni ise zekânın yanı sıra bilinç, duygulanım, karar verme, özgür irade gibi fiziksel açıklamasını yapmakta zorlandığımız öznel nitelikler barındırmaktadır. Bu sebeple, insan zihnine eş değer bir yapay zekânın imkânını tartışmak için bu niteliklere sahip olup olamayacağına dair derin bir değerlendirme yapılması gereklidir. Özgür irade de insan zihnini karmaşık bir hesap makinesi olmaktan uzaklaştıran niteliklerin başında gelmektedir. Ancak özgür iradenin hem varlığı hem de tanımı teorik ve empirik düzeylerde ele alınan önemli birer sorunsaldır. Eylemlerimizin ve kararlarımızın özgür irademizle gerçekleştiğine o kadar eminizdir ki günlük hayatımızda irademizin varlığını sorgulamaya dahi gerek duymayız. Ancak hem klasik fizik hem de nörobilim, varlığından şüphe etmediğimiz iradenin büyük bir yanılgı olabileceğine dair güçlü saptamalarda bulunmaktadır. Bu çalışmada, özgür iradenin varlığı ve tanımına dair fiziksel ve fiziksel-olmayan teorik yaklaşımların temel tezleri ortaya konulmuş, bu teorilerin yapay özgür iradenin imkânına dair savunabilecekleri muhtemel iddialar analitik bakış açısı ile öngörülmeye çalışılmıştır. Sonrasında ise bilişsel özgürlük ve ontolojik özgürlük ayrımı üzerinden yapay özgür irade için alternatif bir bakış açısı geliştirilmek istenmiştir. Buna göre, yapay zekâ sistemlerinin özgürlüğünün bilişsel seviyede mümkün olabileceği ancak ontolojik olarak özgür yapay zekâdan başka bir deyişle bir “özne” olarak yapay zekâdan bahsetmenin ilkece mümkün olamayacağı iddia edilmiştir.