Türkiye karst jeomorfolojisi genelini karakterize eden bir bölge: Orta Anadolu Platoları karst kuşağı

Abstract

Sahip olduğu jeotektonik özellikleri nedeniyle, yoğun tektonik bir bölgede bulunan Türkiye'nin % 40 ı, çözünmeye uygun kayaçlardan meydana gelmiş Yer yer 4000 metre yüksel çıkan ve doğu-ba yönlü Tektonik Birlikler ve bunların örtüleri şeklinde uzanan bu kayalar üzerinde, karst-laşmayı belirleyen kökensel ve şekillendirici faktörlerin kısa mesafeler dahilinde büyük değişiklikler göstermesine bağlı olarak; morfojene ve morfometrik özellikleri belirgin sınırlarla birbirinden ay-rılan 6 karst bölgesi ve 11 karst alanı ayırt edilir. Antalya Traverten Platosu -Sakarya Ovası ve Çar-şamba/Bafra Deltaları -Çukurova Ovası tara köşelendirilmiş olan, kuzey-güney yönünde, Anadolu karasının Karadeniz ve Akdeniz'e doğru en fazla genişlemiş (gerilmiş) bölümü yer alır. Bir-birinden farklı tektonik birlik, coğrafi bölge ve iklim özelliklerine sahip olan ve 'Orta Anadolu Platoları Kuşağı' olarak adlandırılan bu bölge; oluşum ortam ve kökenleri farklı olan ülkemizin en karakteris platoluk alanlarından (Küre Dağları çevresi Platoları, İç Anadolu Platoları ve Taşeli Platosu) meydana gelmiş Türkiye kars karakteris veren, morfometrik ve morfojene özellikleri bakımından diğer bölgelerden kesin sınırlarla ayırt edilen Orta Toroslar, Orta Anadolu ve Orta -Ba Karadeniz karst alanları, bu kuşak üzerinde yer alırlar. Çok dönemli -tek/çok kökenli gelişim özelliği gösteren ve sürekli yenilenen, iç içe geçmiş orojenik derin karst (kuyluçlar, derin ve uzun mağara sistemleri) ile derin kapalı havza kars (dip karst) ait şekillerin (obruk ve traverten konileri ile jips topoğraf-yası), yanal ve düşey doğrultuda büyük boyutlara ulaş bu kuşaktaki karstlaşma; Pliyosen'den beri, sürekli yenilenerek kesin olarak gelişim halindedir. Oluşum ve gelişim özellikleri birbirlerine benzemeyen karst bölgelerinin, kuzey-güney yönünde yan yana gelerek oluşturdukları bu kuşağın, günümüzdeki konumunu almasında; Anadolu'nun neotektonik dönemdeki tektonik rejimi (sıkışma-gerilme ve göreceli olarak blok halinde yükselme) belirleyici olmuştur. Turkey as a country that is located on a dense tectonic ac area due to geotectonic proper is consisted of soluble rocks by 40%. On these rocks that some climb 4000 m high and E-W oriented tectonic assembly, morphogene and morphometrically prominently different 6 karst zone and 11 karst area can be dis due to huge differences in short distances in gene and structural fac-tors. In the direc of N-S the most expanded and stressed part of Anatolia to Black Sea and Medi-terranean that is surrounded by Antalya traver plateau – Sakarya plain, Çarşamba/Bafra deltas and Çokurova plain takes part. This region is called " Central Anatolian Plateau Karst Zone " has various tectonic assemblies, geographical regions, climate proper and is consisted of characteris plateau areas (Küre Mt plateaus, Central Anatolian plateaus and Taşeli plateau) that differs by genera en-vironments and origins. Central Taurus, Central Anatolia and Central – Western Black Sea karst areas that differ by morphometric and morphogene proper and gives the characteris to karst at Tur-key are located on this zone. This karst, which shows a mul period – single/mul originated de-velopment proper and regenerated, interwoven, orogenic deep karst (kuyluç, deep and long cave systems) and deep closed basin karst shapes (cenote, traver cones and gypsum topography) reach to huge dimensions in ver and horizontal direc is regenerated since Pliocene and in con development. The tectonic regime (compression-stress and rela uprising as a block) in Neotectonic period of Anatolia has been a determiner on the current loca of these N-S oriented zone of karst that does not show similarity by genera and development proper Geliş/Received: 25.03.2017 Kabul/Accepted: 23.05.2017