SAĞLIKTA DAVRANIŞ DEĞİŞİKLİĞİ OLUŞTURMADA BİLGİ, MOTİVASYON, DAVRANIŞ BECERİLERİ (IMB) MODELİ: LİTERATÜR REVİEW

Abstract

Giriş: Sağlıkta davranış değişikliği sağlamakta kullanılabilen Bilgi, Motivasyon, Davranış Becerileri Modeli üç bileşene temellenmiştir. Bu bileşenlerden bilgi, bireylerin daha iyi bilgilendirilmesini sağlamakta; motivasyon, bireyleri, olumsuz risk davranışlarını değiştirme, tutarlı ve sağlıklı davranışları sürdürmede aldıkları bilgileri kullanmaya motive etmekte; davranış becerileri ise, bireylerin olumsuz sonuçları azaltarak sağlığı geliştirmede davranış becerileri edinmelerini sağlamaktadır. Amaç: Bu literatür incelemesi IMB modeli kullanılarak yapılan çalışmaları incelemek amacıyla yapılmıştır. Gereç ve Yöntem: IMB modeli kullanılarak yapılan çalışmaları içeren literatür sistematik olarak gözden geçirilmiştir. 2011 yılından bu yana yayınlanan çalışmalar Medline®, CINAHL®, The COCHRANE Library ve Google Scholar veri tabanları kullanılarak Ocak 2017 ile Şubat 2017 tarihleri ​​arasında taranmıştır. Sağlık davranışlarının geliştirilmesi için IMB modeli temel alınarak yapılan davranışsal müdahaleleri test eden randomize kontrollü çalışmalara yer verilmiştir. İnceleme sonucunda kriterlere uygun 11 randomize kontrollü çalışmanın içerikleri ayrıntılı olarak incelenmiştir. Bulgular: Araştırmaya toplam 11 çalışma dahil edilmiştir. Sekiz araştırmada HIV/AIDS hastaları araştırılmıştır. En sık kullanılan müdahale stratejileri, bilgi yapısı için öğretim broşürleri, motivasyon yapısı için motivasyonel görüşme teknikleri ve davranışsal beceri yapısı için öğretim ya da rol oynama olarak belirlenmiştir. Çalışmaların çoğunluğunda müdahale sonrası değerlendirmede önemli davranış değişiklikleri bildirilmiştir. Sadece beş çalışmada müdahale grubunda bilgi ve motivasyon düzeyleri anlamlı derecede yüksek çıkmasına rağmen davranış değişikliği görülmemiştir. Sonuç: Bu literatür incelemesi davranışsal müdahalelerin geliştirilmesi için teorik bir çerçeveye sahip olan IMB modelinin potansiyel gücünü göstermiştir; f akat IMB modeli ile ilgili iyi tasarlanmış, randomize kontrollü çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır. Bu sistematik incelemenin, bu konuda yapılacak araştırmaların planlanmasında yol gösterici olacağı düşünülmektedir.