Lozan Nüfus Mübadelesi Göçleri ve Türk Mübadillerin İskânı

Abstract

Lozan Konferansı’nda Türkiye ile Yunanistan arasında imzalanan bir sözleşme ile kesinlik kazanan Türk ve Rum nüfuslarının mübadelesi, her açıdan önemli sonuçlar doğurmuştur. Yüzbinlerce kişinin kendi anavatanı bildiği topraklardan zorunlu olarak çıkarılmasını ifade eden bu süreç, Cumhuriyet Türkiye’sinin çözmek zorunda kaldığı öncelikli sorunlardan birisi olmuştur. Türkiye’deki Rum ve Yunanistan’daki Türk azınlığı göçmen hâline getiren on yıllık bu süreç sonunda taraflar, mübadele sayesinde dinsel kimlik anlamında bütünlük sağlamıştır. Ancak giden göçmenlerin nitelikleri ve ülke ekonomisindeki değerleri göz önüne alındığında Türkiye’nin ciddi bir kayba uğradığı da bir gerçektir. Çünkü Türkiye’den Yunanistan’a göçen Rumlar ağırlıklı olarak ticaretle uğraşan şehirli nüfusu oluştururken, Yunanistan’dan Türkiye’ye göçen Türkler, tarımla uğraşan köylü nüfusu oluşturmaktaydı. Bu makale, ilgili literatür taraması çerçevesinde mübadelenin taraflar açısından nedenlerini, Lozan’da ele alınışını ve uygulanma sürecini ele almaktadır. Konunun ana kısmını oluşturan “Türk Mübadillerin İskânı” bölümünde ise Türk Hükümetinin mübadillerin iskânı için yaptığı hazırlıklar ile iskân politikalarını etkileyen faktörler incelenmiştir. Ayrıca Türk mübadillerin iskânı, dağılış ilkesine göre incelenmiş ve başta iklim ve yüzey şekilleri olmak üzere coğrafi faktörlerin iskân uygulamaları üzerindeki etkisi açıklanmaya çalışılmıştır. Bu amaçla mübadillerin ülke geneline dağılışını gösteren bir harita hazırlanmış ve iskân uygulamalarının başarı oranı değerlendirilmiştir.